Powikłania po leczeniu
Niekiedy pacjent, który przeszedł leczenie ortodontyczne może zauważyć, że w jego zgryzie następują zmiany naruszające estetykę uzębienia. Przyczyn tego stanu jest kilka i warto się z nimi zapoznać.
Najczęstszy powód, to nawrót wady wyjściowej, z powodu której pacjent poddał się leczeniu. Są dwie przyczyny takiego nawrotu.
Pierwsza z nich to niewystarczająca retencja (patrz Aparaty retencyjne). Powodem niewystarczającej retencji może być lekkomyślność młodego adepta ortodoncji, który nie doświadczył jeszcze nawrotów wad i zlekceważył tą część opieki nad swoim pacjentem, nie wydając mu odpowiednio restrykcyjnych zaleceń, co do stosowania aparatów retencyjnych, względnie takich aparatów nie wykonał. To jednak nieczęsty scenariusz. Częściej winę ponosi pacjent, który nie stosuje się wystarczająco do zaleceń ortodonty i zmniejsza częstotliwość stosowania aparatów retencyjnych, względnie ich nie używa w ogóle. Różne wady ortodontyczne mają różną skłonność do nawrotu. Po leczeniu niektórych retencja nie jest wymagana, inne wymagają retencji przez całe życie! Warto dokładnie porozmawiać ze swoim ortodontą o retencji jeszcze przed rozpoczęciem leczenia. Mały nawrót jest przez pacjentów zwykle akceptowany, ponieważ zgryz jest i tak lepszy niż przed leczeniem, ale jeśli pacjent nie akceptuje takiego stanu lub nawrót jest większy, koniecznie bywa ponowne leczenie korygujące.
Druga przyczyna to źle zaplanowane leczenie, względnie stosowanie niewłaściwych technik lub aparatów. W takich przypadkach wynik leczenia z góry skazany jest na niepowodzenie i starania pacjenta nic tu nie pomogą. Jedyną metodą zabezpieczenia się przed taką ewentualnością jest staranny wybór lekarza, najlepiej poprzedzony zebraniem wielu opinii. Trzecia z częstych przyczyn powikłań po leczeniu jest fizjologiczna i niezależna od woli pacjenta i kwalifikacji lekarza. Chodzi o pojawienie się nowej nieprawidłowości, która narusza estetykę zgryzu, ale nie ma nic wspólnego z wadą, która u danego pacjenta była leczona. Może być to objaw „starzenia się zgryzu” manifestujący się krzywieniem przednich zębów, zwłaszcza dolnych, co wielokrotnie wiąże się z wyrzynaniem zębów mądrości, czyli ósemek.
Powikłaniem po leczeniu mogą być też przebarwienia zębów, lub ubytki próchnicowe, które są zawsze (!) spowodowane niewystarczającą dbałością o higienę jamy ustnej i niewłaściwym czyszczeniem aparatu przez pacjenta w trakcie leczenia.
Powikłanie polegające na pojawieniu się dolegliwości bólowych w okolicach skroni, z powodu uszkodzenia stawów skroniowo żuchwowych aparatem ortodontycznym, jest mitem choć takie opowieści krążyły jeszcze kilkanaście lat temu pomiędzy stomatologami, szczęśliwie nie uprawiającymi ortodoncji.
Znów krzywe zęby?
To prawda! Taki scenariusz jest możliwy. Jeśli aparaty retencyjne nie będą stosowane odpowiednio często (z winy lekarza, który nie docenia ich roli lub z winy pacjenta, który lekceważy ten etap leczenia) może dojść do pogorszenia zgryzu, co w nasilonych przypadkach może wymagać ponownego leczenia. Są to jednak sytuacje wyjątkowe. Na szczęście. Zęby mogą się skrzywić z powodów niezależnych od wcześniej prowadzonego leczenia. Po zauważeniu takich nieprawidłowości najlepiej skontaktować się z lekarzem ortodontą, pod którego opieką się znajdowaliśmy, ponieważ on zna najlepiej historię naszego zgryzu.
Aparaty retencyjne i ich użytkowanie
Aparaty retencyjne (retainery), to aparaty pozwalające utrzymać osiągnięty wynik, poprzez niedopuszczenie do przemieszczenia się wyprostowanych już zębów w kierunku wyjściowej wady. Stanowią jeden z etapów leczenia, a bez nich nie istniałaby nowoczesna ortodoncja.
Retainery możemy spotkać w kilku postaciach. Mogą to być zdejmowane aparaty, podobne do tych , jakie noszą młodsze dzieci, przezroczyste szyny zakładane na zęby lub specjalne włókna lub taśmy przyklejane do zębów, od strony języka, tak aby były niewidoczne, a zarazem utrzymywały zęby w pożądanym ustawieniu.
Aparaty retencyjne stosujemy ściśle według zaleceń lekarza. Wszelkie aparaty typu zdejmowanego stosowane są zwykle na noc, najpierw co noc, później z przerwami, aż do całkowitego zaprzestania noszenia. Retainery przyklejane są mniej uciążliwe w stosowaniu, ponieważ na stałe są połączone z zębami i nie trzeba pamiętać o ich zakładaniu, jedynie starannie je czyścić.
Zdejmowane aparaty retencyjne pacjent stosuje zazwyczaj nie krócej niż trwało leczenie, natomiast przyklejane retainery co najmniej tak samo długo, lecz niekiedy są wskazania do znacznie dłuższego ich noszenia. W niektórych przypadkach okres ten może wydłużyć się nawet do kilku lat. O tym jak długo powinno się nosić aparaty retencyjne, doświadczony ortodonta poinformuje jeszcze przed rozpoczęciem leczenia.
W przypadku jakiejkolwiek awarii aparatu retencyjnego (zdejmowanego lub klejonego) pacjent ma obowiązek natychmiastowego zgłoszenia się do ortodonty! Jest to bardzo ważne, ponieważ zaniedbanie tego obowiązku może popsuć wynik, nad którym pacjent wraz z lekarzem pracowali niejednokrotnie przez kilka lat.